14.04.2023 Скопје
Велигден или Воскресение Христово e најважниот верски празник во православниот календар. Христијанските верници со овој празник го прославуваат воскреснувањето на нивниот бог Исус Христос по неговата смрт со распнување околу 27-33 година од н. е. Тоа се случило на третиот ден по неговата смрт, сметајќи го и денот на смртта т.е. првиот ден, недела по Велики петок.
Сите христијани на тој ден се поздравуваат со поздравот: „Христос воскресна“ на што се одговара: „Навистина воскресна“.
Рим е една од централните точки на христијанството и Велигденските прослави што ги имаат таму се спектакуларни. Тие започнуваат на Велики петок и завршуваат во недела на Велигден. На денот на отворањето, папата води поворка, носејќи дрвен крст низ улиците на италијанскиот град. Поворките се една од најтипичните велигденски традиции во многу земји со христијанска традиција, а Рим е епицентарот на сите нив. Поворките се верски паради во кои се претставени различни моменти од животот на Исус Христос и во секоја земја или регион имаат свои традиции во рамките на традицијата.
Во Ерусалим, домот на Исус Христос во неговите последни денови, традиционално се следат чекорите на оваа историска личност како што тој самиот ги живеел. Помеѓу Велики четврток и Велигденска недела, илјадници верници ги преживуваат последните моменти од животот на Исус следејќи ги неговите стапки. На Велики петок се реконструира патот што го водел Исус до распнувањето, со многу луѓе што влечат крст. Тие исто така одат на миса во црквата на Светиот гроб, каде што се верува дека Исус бил погребан и воскреснат.
Во Соединетите Држави, велигденското зајаче, возрасен преправен во џиновски зајак, им дели мали плетени корпи на децата и ги поттикнува да ги најдат сите велигденски јајца скриени во одредени планирани области. Оваа традиција толку тесно поврзана со американската земја е всушност обичај кој доаѓа од Германија. Таа била донесена од првите германски имигранти во Новиот свет во 18 век. Велигденското зајаче е толку популарно што дури од 1878 година куќата Блача ја отвори својата градина за детски натпревар во тркалање јајца, игра која се состои од тркалање јајце низ тревникот на резиденцијата на сите претседатели на Соединетите држави.
Во Италија преовладуваат типичните христијански традиции на Велигден. Меѓутоа, во јужна Италија, во сицилијанскиот град Прици, постојат низа особености далеку од христијанската традиција кои го прават единствен. Утрото во Велигденската недела трчаат три ѓаволи со маски од цинк и ги искушуваат граѓаните со слатки за да им ја извадат душата. Тие прават зло до попладневните часови кога ќе ја сретнат поворката што ги носи скалите на Богородица и Исус Христос. Нивното присуство ги плаши и прави да исчезнат.
Во земјите од Финска и Шведска, на Велигден, децата се облекуваат како вештерки, со костими и шминка и одат од куќа до куќа барајќи јајца и бонбони и што и да падне во замена за пеење песни. Дури и во ноќта на она што би одговарало на Велики петок, се палат огнови за да ги исплашат оние зли чудовишта кои се враќаат барајќи духови за киднапирање.
Доминантна религија на архипелагот на Филипините е христијанството и затоа тие ги следат католичките велигденски традиции. Сепак, разликата на оваа територија со другите е буквалноста на нејзините традиции. Реприказите на последните денови на Исус Христос се применуваат со малку алармантна буквалност, иако не кај мнозинството граѓани. Таму е период на болка бидејќи изобилуваат физичките покајанија кои ги доживеал самиот Исус Христос, т.е. вистинско камшикување и заковување на крстот, недостаток на храна и хидратација.
Велигденскиот понеделник е воден ден во Полска, затоа што е празник на „smingus-dyngus“. Како да е вистинска водена војна, луѓето ширум земјата се навлажнуваат фрлајќи кофи, пукајќи се со водени пиштоли, водени балони, па дури и најпаметните и најпаметните со црева. Фестивалот го одбележува крштевањето на полскиот принц Миешко, но има и долга традиција на претхристијански ритуали за плодност. Затоа, главна цел на овој фестивал се жените, кои, според легендата, ако се натопени од горе до долу, ќе се венчаат во рок од една година.
Јајцата се еден од најкарактеристичните елементи на Велигден ширум светот. Во Украина тие се писанка, традиционалните украсни јајца во земјата. Им се дава восочна обвивка што ги прави многу отпорни и се украсени со секакви материјали и цртежи, претежно геометриски или религиозни претстави.
Во Шпанија, Светата недела се слави во целост, од Цветници до Велигден. Низ целата земја има поворки со стотици луѓе и во различни периоди од денот; утро, попладне, вечер, ноќ и рано наутро. Една од карактеристиките на шпанската Света недела е тоа што поворките ги придружуваат граѓани кои секогаш носат традиционални носии, а секоја поворка има своја. Многу од овие костими стануваат вирални годишно поради нивните сличности со облеката што ја носат членовите на ККК, со големи качулки над главите, но без врска еден со друг. Традиционално, овие носии се создадени на овој начин за да го претстават пристапот на личноста кон Рајот со нивното активно учество во религиозните чинови, што ги доближува до Бога.
Во Мексико, Страсната седмица е обележана со претставување на Крстовите станици и палење на ликовите на Јуда во неделата на Велигден.
Во Нигерија Велигден се слави со верски служби, како и со размена на подароци и оброци. Семејно време придружено со религија.
Пред христијанството, сезоната на Велигден се карактеризирала со обилни ритуали за плодност поврзани со повторното раѓање на жените, а во некои земји тие сè уште опстојуваат. Во Чешка и Словачка на Велигден, жените се нежно тепани со гранчиња од врба. Тоа е затоа што врбата е едно од првите дрвја што процвета со доаѓањето на пролетта, што предизвикува верување дека има најголема моќ на оплодување.
За Велигден, поврзани со традициите за плодност тесно поврзани со природата, младите девојки во Унгарија се прскаат со парфимирана вода на нивните чела за да ја привлечат плодноста кај нив.
Една од најљубопитните традиции, а и малку ризична. Традиција е во недела на Велигден да се кршат керамички предмети… со фрлање низ прозорец! Соседите на островот кршат саксии, тегли, послужавници, дури и специјални верзии на обични предмети, но со огромни димензии. Потеклото на оваа неверојатна традиција е донекаде нејасно: некои велат дека е реакција на оплакувањето за смртта на Исус Христос, други дека е начин на чистење во новата литургиска година, други велат дека симболизира повторно раѓање, а за други е најдобар начин да испуштите пареа еднаш годишно.
Во Норвешка на Велигден, издавачите во земјата објавуваат специјални публикации во криминалистичкиот жанр, криминалистички романи. Овој обичај не се заснова на никакво религиозно потекло. Очигледно „пааскекриммен“, како што се нарекува, започнал во 1923 година кога еден весник објавил оглас за роман и неговиот синопсис на своите страници. Многу луѓе го рекламираа и се чинеше толку реално што многу читатели помислија дека приказната за романот е вистинска вест, па оттогаш традицијата стана позната и трае и денес.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
