16.03.2023 Скопје
И покрај напорите на надлежните институции за сузбивање на црниот пазар на тутун и тутунски производи, тој сè уште е активен, а главната причина за тоа е високата акциза на тутунот, која е причина за високите цени на цигарите, а која го надминува откупниот моќ на населението.
Експертите во Босна и Херцеговина нагласуваат дека проблемот со црниот пазар може да се реши само со комбинација на задржување на акцизите на сегашното ниво и уште посилни контролни активности, бидејќи колку е поголема разликата во цената на легалниот и нелегалниот пазар, толку е поголема атракција за луѓе кои се занимаваат со шверц.
„Луѓето кои се занимаваат со нелегална трговија со тутун и тутунски производи имаат поголем мотив ако разликата во цената на легалниот и нелегалниот пазар е поголема, тие имаат поголем мотив да го прават тоа, поради поголема заработка, но постои и ризик. Идеално, оптоварувањата би биле во однос на акцизите и другите давачки се исти или слични во земјите од регионот бидејќи оваа нелегална трговија се одвива на пазарот во регионот. Треба да се продолжат контролните активности и да се зголеми јавната кампања, луѓето да ги пријавуваат оние кои се занимаваат со нелегална трговија и секако да водат акцизна политика на начин да не создаваат такви разлики во цените на легалниот и нелегалниот пазар“, вели економистот Саша Грабовац.
Инаку, потрошувачите во Босна и Херцеговина трошат најголем процент од приходите на цигари во споредба со потрошувачите во земјите од регионот, вклучувајќи ги Хрватска и Словенија, кои се членки на ЕУ. По висината на акцизата за најевтиното пакување, која изнесува 98 евра за илјада цигари, БиХ е трета во регионот по Словенија и Хрватска, кои се членки на ЕУ, а прва по уделот на даночното оптоварување во цената на најевтиниот правен пакет со дури 90 отсто, додека тој процент во околните земји, околу 65 отсто.
И покрај тоа што БиХ со години има проблеми со нелегалниот пазар, тој во последно време се намалува, благодарение на зголемените активности на надлежните агенции и институции. Закрепнувањето на пазарот со тутун е последица и на одлуката на Владата на Црна Гора да го забрани складирањето цигари во пристаништето Бар. Од тоа пристаниште во ЕУ се прошверцувале 20 проценти од вкупниот нелегален промет со цигари.
„Црниот пазар дефинитивно се намалува, а тоа го покажува и издавањето на акцизни марки, чиј број беше во опаѓање до 2020 година, но во 2021 и 2022 година е забележан раст, тоа го очекуваме и оваа година. Значи, постепено се движиме кон намалување.Црниот пазар не е искорен во земјите од ЕУ, а веројатно нема да го има ни тука, но без разлика на се, многу брзо планираме кампања како продолжение на минатогодишната. што даде добри резултати. За десет дена треба да започнеме со таа нова кампања“, изјави Ратко Ковачевиќ, раководител на Одделот за комуникации и меѓународна соработка на Дирекцијата за индиректно оданочување на Босна и Херцеговина.
За потсетување, на крајот на мај минатата година, Дирекцијата за индиректно оданочување на БиХ продолжи со кампањата „Стоп за шверцот“, чија цел е сите граѓани на БиХ кои имаат какви било информации за индиректно даночно затајување да пријават на отворена линија. Судејќи според податоците на ИТА, со акцијата успеале да мотивираат голем број граѓани анонимно да ги пријават оние што го прекршуваат законот.
И покрај тоа, без оглед на зголемените контроли и заплени на тутун и тутунски производи на црниот пазар, се наоѓа начин нелегалните производи да стигнат до купувачите, па покрај нелегалните продажни места, пазарите и плоштадите низ Босна и Херцеговина, може да се најдат и нелегални тутун и цигари, се среќаваат се почесто на интернет, на што надлежните институции треба да обрнат посебно внимание.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
