11.03.2023 Скопје
Иако повеќето земји во ЕУ имаат одредби во нивните кривични закони со кои може да се криминализира правото на слобода на говор, тие генерално се ограничени на многу тесни случаи, а тие случаи, доколку дојдат на суд, во некои земји се водат од специјално обучени судии кои се врвни експерти во областите на слободата на говорот и изразувањето.
Иако Америка често се наведува како пример за драконски казни, тужбите за клевета или навреда многу ретко воопшто доаѓаат до суд.
На пример, пред неколку години американскиот комичар Бил Мејер јавно го исмејуваше Доналд Трамп, тогашниот претседател на САД, јавно тврдејќи дека мајка му го родила по секс со ѓумбир орангутан, а видео од ова може да се најде на YouTube.
Трамп го тужеше комичарот за пет милиони долари, но ја повлече тужбата уште пред да стигне до судот. Маер редовно го нарекуваше Трамп диктатор во неговите емисии. Американските политичари редовно се мета на брутален потсмев, а таквите случаи никогаш не се гонат како клевета или навреда.
Џон Оливер, исто така американски комичар, се потсмева на разни комерцијални брендови во своето ток-шоу. Така, на пример, тој во своите преноси ја нарече познатата марка на пиво „топла урина“, а храната на еден од водечките синџири за исхрана „свински измет“ и никогаш не мораше да оди на суд поради овие наводи.
Во моментов во американски суд се води случај за клевета против американската ТВ мрежа Фокс њуз.
Компанијата за изборни системи „Доминион“ ја тужеше оваа мрежа за 1,5 милијарди долари поради тврдењата на Фокс њуз по изборите во САД дека изборите се украдени и дека на Трамп му е украдена изборната победа, а повикувајќи се на оваа мрежа овие наводи ги изнесоа медиумите и политичарите на Балканот.
И покрај тоа што новинарите, уредниците и сопственикот на таа куќа пред судот под заклетва признаа дека сето тоа е лага и дека Џо Бајден е легитимниот претседател, и иако се најдени СМС пораки во кои признаваат дека ги излажале Американците и Светската јавност и додека тие тврдења беа јавно изнесени, американските правни експерти посочуваат дека шансите Фокс да биде прогласен за виновен се во најдобар случај 50-50, бидејќи американското правосудство ретко осудува новинари и медиуми.
Во Германија, поради нивното историско искуство, негирањето на холокаустот и исмевањето на еврејскиот народ е казниво. Во овие случаи, можно е да се добие затворска казна, иако тоа ретко се случува во пракса. Ако го величате нацизмот на јавен простор во Германија, можете да одите во затвор.
Во германскиот кривичен законик се наведува дека секој кој јавно или за време на митинг одобрува, негира или ги омаловажува делата извршени под владеењето на националсоцијализмот, ќе биде казнет со затворска казна до пет години или парична казна.
И покрај ова, многу е тешко некој да оди во затвор и по правосилна пресуда. На пример, 94-годишната Урсула Хафербек доби една година затворска казна бидејќи во неколку наврати јавно тврдеше дека „Аушвиц“, германскиот концентрационен логор на смртта во кој беа убиени 1,1 милион луѓе, вклучително и Срби, е обичен работен логор. Судијката сакаше да ја укине казната доколку јавно се покае за овие изјави, што таа одби да го стори.
Во некои земји правната норма не е толку проблем колку практичното однесување. Здружението „Новинари без граници“, на пример, посочува дека во Унгарија повеќето од традиционалните медиуми во печатените, радио или телевизијата се под контрола на владата. Од летото 2017 година, регионалниот печат е во целосна сопственост на претприемач кој има добри односи со Виктор Орбан, унгарскиот премиер.
Дојче веле посочува дека во Унгарија има црна листа на новинари кои ја критикуваат власта. Атила Бабош, издавач на интернет порталот Szabad Pečuh, вели дека во Унгарија сè уште постои нормативна рамка, но повеќе не и слобода на медиумите.
Во Полска, како што беше посочено, конзервативната влада на ПиС врши притисок врз медиумите да бидат повеќе „полски настроени“, а на удар најмногу се сопствениците на странски медиуми, како ТВН, која му припаѓа на американскиот концерн Дискавери.
Последен пример е извештајот што оваа медиумска куќа го објави за папата Јован Павле Втори претходно оваа недела. Поради споменатиот извештај, во кој има сериозни негативни тврдења за папата, полската влада го повикала на разговор американскиот амбасадор, за да поднесе протест кај него, иако се работи за приватна компанија која работи според полските закони.
Владата на таа земја сакаше да донесе закон според кој јавниот радиодифузен сервис ТВП ќе добие повластена позиција кај медиумските провајдери. Со голем притисок од ЕУ и САД, Владата се откажа од тоа минатиот месец.
Европската комисија, исто така, изрази загриженост за состојбата со слободата на медиумите во Полска и Унгарија, а во тек се неколку спорови меѓу Комисијата и владите на овие земји во однос на состојбата со јавните слободи и судството.
Унгарија е под голем притисок и ѝ беше одбиена помош од неколку милијарди евра за закрепнување по корона поради влошувањето на состојбата со човековите права.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
