09.02.2023 Скопје
Пандемијата Ковид-19 предизвика сеизмичка промена во начинот на кој работиме, при што милиони Европејци се префрлија на работа од дома. Но, по укинувањето на ограничувањата, многумина не сакаа да се вратат во канцеларијата.
Сфаќајќи дека можат да работат од секаде, милиони луѓе избраа да го заменат своето „мрачно патување“ со плажите во јужна Европа, необичните балкански градови или снежните падини на бугарските планини Пирин.
Бидејќи некои работодавци сега очекуваат работниците да се појават во канцеларијата, што се случи со трендот на далечинско работење и кои земји се обидуваат да профитираат од дигиталните номади во Европа?
Според податоците на Еврофаунд, околу 41,7 милиони вработени работеле на далечина низ ЕУ во 2021 година, двојно повеќе отколку во 2019 година.
Извештајот покажа дека станува сè појасно дека на овој нов свет на работа му се потребни нови регулаторни рамки, земајќи ги предвид постојното законодавство и договорите на социјалните партнери.
Во моментов нема законска регулатива ширум ЕУ за усогласување на стандардите за работа на далечина или заштита на работниците, но преговорите се во тек, а позитивен резултат се очекува до летото.
Статиста откри дека Европа го предводи патот на глобално ниво со доделување најголем број дигитални номадски визи, претежно на државјани од трети земји како што се Американците, Британците, Русите и Канаѓаните. Во моментов ширум Европа се достапни визи од 19 земји.
Од оние кои себеси се нарекуваат дигитални номади, речиси 60% работеле на далечина само во последните две години, од пандемијата Ковид-19.
Холандската државјанка Андрина Сол беше принудена да го затвори својот патнички бизнис кога се појави Ковид-19 во 2021 година, и таа почна да им помага на студентите да ја пишуваат својата теза преку Интернет додека нивните универзитетски часови се префрлаа на интернет и библиотеките беа затворени.
Сол истакна дека ненамерно, одеднаш имала онлајн бизнис и работела од дома, но многу и недостасувало да патува, па затоа кога имала можност отпатувала во Албанија за да ужива во природата и слободата. Воедно, додаде дека нејзината одлука да отиде во Албанија била со времетраење од три месеци минатата година во март, со што немала потреба од виза, бидејќи е граѓанин на ЕУ.
Откако се заљуби во оваа балканска земја, Сол реши да аплицира за новоотворената Дигитална Номад Виза, која ќе и овозможи да остане подолго од три месеци. Ова бараше отворање на локална банкарска сметка и депонирање 2500 евра, обезбедување договор за изнајмување и договорен доказ за работа со клиенти.
Дениса Каца, консултант кој им помага на странските граѓани да аплицираат за престој, рече дека има значително зголемување на бројот од пандемијата „по неколку промени во други земји во однос на влезот и престојот“. Исто така, додаде дека голем број од нив биле во Албанија затоа што Американците таму можат да живеат една година без виза, а и поради ниската цена.
Но, Албанија не е единствената земја што забележа зголемување на бројот на дигитални номади по пандемијата.
Во 2021 година, Краков, Полска, беше оценет како еден од најдобрите градови во Европа за дигитални номади поради брзите брзини на интернет и евтините трошоци за соработка. Други градови кои се најдоа на топ 10 се Лоѓ, Познан и Варшава.
Бугарија, исто така, се обидува да привлече дигитални номади, но засега нема конкретна шема за визи или поттик. Не се знае ниту колку живеат во земјава, но има организација на далечински работници во ски-центарот Банско на Пирин Планина.
Банско е жив скијачки центар во зима, но тивок и речиси поспан град во лето, со население од 9.000. Дигиталниот номад Матијас Цајтлер (46) од Минхен, се населил во Банско пред шест години и го основал „Co-working space Bansko“ и Банско Номад фестивалот, кој минатата есен го посетија 550 луѓе од целиот свет. Но, дигиталните номади се собираат во другите делови на Бугарија, вклучувајќи ги Софија, Пловдив и Бургас, привлечени од ниските цени, прекрасната природа и стапката на данок на доход од само 10%.
Италија воведе законодавство во 2022 година за да им овозможи на „високо квалификуваните“ работници кои не се членки на ЕУ кои работат од далечина да живеат во земјата. Барањата вклучуваат стекнување на едногодишна виза за влез и сеопфатно здравствено осигурување.
Нема точни бројки за тоа колку дигитални номади има во Италија, но италијанската асоцијација на дигитални номади објави најмалку 2.200 во март 2022 година.
Повеќето испитаници рекоа дека сакаат да скокаат помеѓу малите градови и села наместо урбаните области, останувајќи во просек 1-3 месеци.
Низ Јадранот, Хрватска беше втората земја од ЕУ што започна дигитална номадска шема, при што во јануари 2021 година беше воведена нова категорија на дигитални номади.
Шемата се однесува на државјани на трети земји и важи до 12 месеци со одредена можност да се продолжи во рок од шест месеци по истекот на рокот. Дигиталните номади во суштина се третираат како долгорочни туристи и се ослободени од даноци на приход, но и од сите други права резервирани за жителите, како што е јавното здравствено осигурување.
Помеѓу јануари и јуни 2021 година, под 50 дигитални номади се регистрираа за шемата, но ова се зголеми со 597 кои живеат во земјата од јануари 2023 година. Две третини се Руси (209) и Украинци (203), а потоа следат Американците (67) и Британски (27) државјани. Во јануари имаше 142 нови апликации, што покажува дека трендот не покажува знаци на намалување.
Општина Атина има своја кампања „Ова е Атина“, за да привлече дигитални номади и да го промовира градот. Понатаму, владата презеде чекори за да им олесни на дигиталните номади да се регистрираат со дигиталната номадска виза, да основаат компанија преку Интернет и да се грижат за сметководството, иако на теренот, остануваат неколку пречки во системот.
Во Малта, Номадската дозвола за престој во 2001 година им дозволува на сопствениците да работат за странска компанија додека легално престојуваат таму. Отворен е за граѓани од трети земји за период од една година со можност за обновување.
Извршниот директор на Агенцијата за резиденција Малта, Чарлс Мици, во 2022 година рече дека „ако има лекции научени од пандемијата, тоа е дека луѓето се подготвени да се движат повеќе од кога било досега. Рано за да ги препознае знаците, Residency Malta ја лансираше оваа нова дозвола која им овозможува на дигиталните номади да дојдат во Малта и да работат тука“.
Апликантите мора да заработуваат повеќе од 2.700 евра месечно и да имаат договор за вработување или договор за хонорарни услуги, договори за изнајмување и здравствено осигурување. Главните привлекувања за дигиталните номади вклучуваат сончеви зраци во текот на целата година, просперитетна технолошка и финансиска заедница и нула данок што се плаќа локално.
Во Шпанија, од крајот на 2022 година, дигиталните номади можат да живеат во земјата една година, со можност за продолжување на две години, додека уживаат даночна стапка од 15%, наместо типичната 24%.
Владата очекува дека новиот закон ќе и овозможи на Шпанија да расте и да напредува во технолошките прашања, а истовремено да се развива и да го зголемува бројот на простори за соработка и заеднички живот.
Други земји кои нудат слични програми за престој се Чешка, Естонија, Финска, Грција, Унгарија, Португалија и Романија.
Секоја програма има различни барања, но обично бара приход помеѓу 2.000 и 5.000 евра месечно, целосно здравствено осигурување и доказ за престој, како што е договор за изнајмување.
Додека земјите на ЕУ сакаат да профитираат од приливот на странски далечински работници, Еврофаунд му е јасно дека е потребна регулатива ширум ЕУ за да се обезбеди заштита на работниците и еднакви услови за игра бидејќи бројот на далечински работници и дигитални номади ќе продолжи да се зголемува.
Иако ова е добра вест за владите, кои сакаат да донесат повеќе готовина во нивните економии, особено од добро платени странски професионалци, оние на теренот имаат свои грижи за други влијанија.
Многумина се надеваат дека секое претстојно законодавство на ниво на ЕУ или на национално ниво нема да ги заштити само оддалечените работници, туку и заедниците во кои тие стануваат дел.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
