17.01.2023 Скопје
Соочени со руската војна во Украина, некои членки на НАТО бараат повеќе одбранбени трошоци. Литванија вели дека сегашниот репер од 2 отсто од БДП треба да биде минималниот минимум. Дали НАТО е пред нов тест на единство?
Еден поглед на картата и тешката геополитичка ситуација на Литванија е очигледен. На исток, балтичката земја дели 680 километри граница со Белорусија. На југозапад се граничи со руската ексклава Калининград.
Заменик-министерот за одбрана на Литванија, Зилвинас Томкус, истакна дека со „оглед на тоа што сме толку блиски со Русија и Белорусија, мораме да бидеме сериозни во однос на одбраната“.
Во 2023 година, националниот одбранбен буџет на земјата ќе достигне 2,52 отсто од нејзиниот бруто домашен производ (БДП), според владата. Но, Томкус рече дека Литванија е подготвена да потроши уште повеќе за модернизација на своите вооружени сили и воена инфраструктура. Една од осумте мултинационални борбени групи на НАТО е базирана на нејзина територија. Томкус посочи дека за нив 2% е крајна линија, а не плафон.
Заедно со Полска и Обединетото Кралство, Литванија го води притисокот во алијансата да се согласи со повисоки цели за трошење. Ако НАТО е сериозен во врска со обезбедувањето и зајакнувањето на својата одбранбена положба и одвраќање, ако има за цел да ја брани секоја педа од својата територија, Томкус додаде „има потреба да се зголемат трошоците за одбрана“.
Во моментов, членките на НАТО се очекува да го достигнат реперот да трошат најмалку 2% од нивниот БДП за одбрана до 2024 година. Таа цел беше договорена на самитот во Велс во 2014 година, веднаш откако Русија го анектираше украинскиот црноморски полуостров Крим.
Експерт за европска безбедност во германската групација Маршал Фонд, Кристине Берзина, за ДВ изјави дека дискусијата за споделување на товарот „беше најтоксична за време на претседателот Трамп, но многу му претходеше и ќе продолжи“. Воедно, таа додаде дека веќе не требало да плаќаат за одбраната и „студената војна и трошоците за одбрана треба да го одразуваат тоа“.
Сепак, додека државите од првата линија како Литванија ќе надминат 2% од БДП во нивните воени трошоци, земјите како Белгија и Германија со години недоволно ги финансираат своите одбранбени сили. Берзина рече дека очекува ова да биде „уште поголем конфликт што се движи напред“.
Повеќето сојузници на НАТО допрва треба да ја постигнат постојната цел на трошоците, при што се очекува Германија да потроши 1,44 отсто за одбрана за 2022 година, а Белгија има за цел 1,54 отсто до 2030 година. Според дипломатите, двете земји, како и Канада, се гледаат како спротивставување на притисокот да се согласи со построги цели наспроти војната на Русија против Украина. Темата треба да се најде на дневен ред на следниот состанок на министрите за одбрана на НАТО во Брисел во средината на февруари.
Портпаролот на Министерството за одбрана во Берлин, за ДВ изјави дека Германија останува посветена на целта од 2 отсто договорена на Самитот во Велс. Воедно, додаде дека „доволните средства и постојаното зголемување на плафонот се клучот за модернизација на Бундесверот, овозможувајќи и на Германија да биде доверлив партнер на меѓународно ниво и да може да преземе поголема одговорност“.
Сепак, и покрај морската промена во германската безбедносна политика објавена од канцеларот Олаф Шолц минатата година, Берлин нема да ја достигне целта од 2 отсто секоја година, туку само во просек во текот на неколку години, благодарение на специјалниот фонд од 100 милијарди евра одобрен од Парламентот по руската инвазија на Украина.
Берзина очекува дека „огромниот притисок“ врз Германија само ќе се зголеми. Исто така, додаде дека ова ќе создаде одредена тензија во алијансата и ќе биде многу тешко да се направи.
Сепак, Берзина не очекува дека ова прашање ќе го загрози единството на НАТО. Таа истакна дека она што е договорено и презентирано на светот на крајот ќе биде заедничка позиција што ќе прокламира единство, но ќе биде неуредна борба да се стигне до таму.
Томкус од Литванија додаде дека сојузниците можеби ќе имаат тешка и предизвикувачка дебата за ова прашање, „но на крајот, некако, тие нормално успеваат да постигнат консензус – што е многу важно за алијансата“. Тој посочи дека може да се постигне договор на следниот редовен самит на НАТО овој јуни во литванскиот главен град Вилнус. Исто така, истакна дека Украина е само еден тест за „нашето единство“, но Алијансата досега го поминала тестот со добри бои.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
