14.12.2022 Скопје
Во текот на вчерашниот ден, преговарачите на ЕУ постигнаа договор што ќе го отвори патот за Европа да ја воспостави првата давачка во светот за стоките со интензивна потрошувачка на јаглерод што влегуваат на нејзиниот пазар. Таканаречениот механизам за прилагодување на границите на јаглеродот (CBAM) ќе ја отслика домашната цена на јаглеродот на ЕУ, со што ќе ја заштити европската индустрија од поевтини, позагадувачки производи увезени од странство.
Првично ќе се применува за увоз, вклучувајќи железо и челик, цемент, алуминиум, ѓубрива и електрична енергија, како и водород.
Договорот беше потпишан еден ден откако групата на индустриски развиени земји Г7 го објави создавањето на „меѓународен климатски клуб“, чија цел е да се поттикне позелена индустрија.
Претседателот на Комитетот за животна средина на Европскиот парламент, Паскал Канфин, истакна дека за прв пат, ќе се обезбеди фер третман за претпријатијата, кои плаќаат цена на јаглерод во Европа, и нивните странски конкуренти, кои не го прават тоа. Воедно, додаде дека ова е голем чекор што ќе овозможи да се направи повеќе за климата додека се штитат бизнисите и работните места.
Главниот преговарач на Европскиот парламент, Мохамед Чахим, додаде дека CBAM ќе биде клучен столб на европските политики за климата и тоа еден од единствените механизми што ги имаат за да ги поттикнат нивните трговски партнери да ја декарбонизираат нивната производствена индустрија.
Јозеф Сикела, министер за индустрија и трговија за Чешката Република, исто така, го поздрави договорот како клучен дел од европската климатска акција. Воедно, потврди дека овој механизам го промовира увозот на стоки од бизниси кои не се членки на ЕУ и кои ги исполнуваат високите климатски стандарди што се применуваат во 27-те земји-членки на ЕУ, објаснувајќи дека ова ќе обезбеди балансиран третман на таквиот увоз и е дизајнирано да ги охрабри нивните партнери во светот да се приклучат кон климатските напори на ЕУ.
Надоместокот ќе започне на 1 октомври 2023 година за тест период кој наметнува само обврски за известување за увозот на стоки опфатени со шемата. По овој преоден рок, ќе започне целосната такса. Сепак, крајот на тест-фазата допрва треба да се одлучи и ќе се разговара во понатамошни преговори на крајот на неделата.
Таксата ќе го покрие увозот на железо и челик, цемент, алуминиум, ѓубрива и електрична енергија, во согласност со првичниот предлог на Европската комисија поднесен во јули 2021 година.
Сите компании кои ги увезуваат овие производи во ЕУ ќе мора да купат сертификати за покривање на емисиите на јаглерод вградени во нив, освен ако не можат да докажат дека веќе се земени предвид со законодавството за климата во земјата производител. Со текот на времето, давачката ќе ги замени критикуваните надоместоци што индустриите на ЕУ во моментов ги добиваат бесплатно според пазарот на јаглерод во блокот, Шемата за тргување со емисии (ETS).
Чахим истакна дека тоа е алтернатива на сегашните мерки за истекување на јаглерод, што ќе овозможи да се примени принципот загадувачот плаќа во „нашата сопствена индустрија“.
Во преговорите, Европскиот парламент се заложи за проширување на бројот на сектори опфатени со давачката над она што го предложи Европската комисија во 2021 година.
Во ноемврискиот документ од извршната власт на ЕУ, во кој се оценува можноста за вклучување повеќе сектори, стои дека законодавците успеаја да го вклучат водородот, кој главно се произведува од јаглен во земјите кои не се членки на ЕУ. Иако увозот на водород во моментов е доста низок, се предвидува тој да расте во наредните години и дека „воведувањето на водород изгледа помалку сложено од вклучувањето на другите сектори кои се разгледуваат за проширување“.
Европскиот парламент, исто така, успеа да вклучи преработени производи, како што се завртки и слични производи направени од железо или челик.
По прегледот извршен пред крајот на преодниот период може да се додадат други производи надолу. Вклучувањето на органски хемикалии и пластика, исто така, ќе се оценува пред крајот на преодниот период. Покрај нив, Европскиот парламент сакаше да ги вклучи и индиректните емисии, оние предизвикани од производството на енергија што се користи во производниот процес. Ова се покажа како голема точка на запирање во финалните 10-часовни преговори. На крајот, индиректните емисии ќе бидат вклучени „под одредени околности“, при што е потребна повеќе работа за финализирање на деталите.
Два од главните елементи на давачката остануваат неодлучни. Ова е временската рамка кога ќе стапи на сила давачката и дали да се компензира извозот од ЕУ, кој нема да биде заштитен со царината. И двете од нив ќе бидат дискутирани во „џамбо“ рунда преговори подоцна оваа недела, како дел од разговорите за реформирање на пазарот на јаглерод во ЕУ.
Нику Тефануțа, романски европратеник кој преговараше во име на центристичката група Обнови Европа во Европскиот парламент, се надева дека до овој викенд сликата ќе биде целосна за овој механизам. Воедно, додаде дека CBAM е менувач на играта на ЕУ за одржлива трговија и ќе има позитивен ефект за да се постигне целта од Парискиот договор.
Во меѓувреме, индустријата силно притиска за постепено отфрлање на бесплатните додатоци и поддршка за извозот, предупредувајќи дека без ова, давачката нема да спречи преселување на бизнисите надвор од ЕУ.
AEGIS Europe, индустриска групација која обединува повеќе од 20 европски производствени асоцијации, додаде дека силен CBAM кој и помага на индустријата да се натпреварува значи постепен премин од бесплатни додатоци кон целосна CBAM сертификација. Исто така, објасни дека тоа бара функционално и одбранливо извозно решение на ниво на СТО и многу софистициран и солиден режим против заобиколување.
Активистите го поздравија проширувањето на CBAM за да вклучи водород и одредени производи низводно. Сепак, тие го осудија неуспехот на ЕУ да се договори за користење на приходите генерирани преку продажба на сертификати CBAM за финансирање на климатските акции надвор од Европа.
Кјара Путатуро, даночен експерт во Оксфам ЕУ, истакна дека Европејците се одговорни за двојно поголеми емисии на јаглерод како најсиромашната половина од светот. Путатуро смета дека ЕУ само се согласи да им ги префрли парите на најмалку одговорните, принудувајќи ги да плаќаат тарифи и покрај тоа што беа најтешко погодени од климатската криза. Воедно, додаде дека ЕУ и земјите од ЕУ треба да ги зголемат средствата за финансирање на климата, особено сега кога сиромашните земји ќе ги сносат трошоците за царината за јаглерод.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
