27.12.2022 Скопје
Според Лилјана Павлова, потпретседател на Европската инвестициска банка за Западен Балкан, среде глобалното економско забавување што се рефлектира во намаленото трошење на потрошувачите и одложените инвестициски планови меѓу компаниите, економските прогнози сугерираат дека е веројатно дека неизвесноста ќе опстојува во текот на следната година.
Европската инвестициска банка за Западен Балкан спроведе Анкета за заемите на банките за Централна, Источна и Југоисточна Европа. Според анкетата, некои економии се меѓу најекспонираните поради повисоката инфлација и енергетската зависност од Русија, бидејќи енергијата и храната имаат голема тежина во потрошувачката. Зголемениот долг може да стане премногу скап, а пристапот на земјите до пазарите на капитал може да биде ограничен. Како што кризата се интензивира, владите се обидуваат да ја интегрираат енергетската безбедност во целите на климатските активности, ситуација во која се потребни итни мерки заедно со огромни финансиски средства.
Како што покажа неодамнешниот Самит Европска Унија-Западен Балкан, стратешките партнерства меѓу регионот и Европската унија се клучни за економскиот раст. Предизвиците кои произлегуваат од војната во Украина мора да се решат со заеднички стратегии кои водат до енергетска безбедност и декарбонизација на локалните економии. Во таа насока, Европската унија планира да испорача значителен пакет за енергетска поддршка од 1 милијарда евра за Западен Балкан во соработка со ЕИБ Глобал и колегите од Тим Европа. Фондовите на ЕУ имаат за цел да одговорат на најнепосредните енергетски потреби и да изградат енергетска отпорност и безбедност на подолг рок.
Како клучна финансиска рака на надворешната политика на ЕУ, ЕИБ Глобал е подготвена да преземе клучна улога во имплементацијата на овој пакет со зголемување на својата финансиска и техничка поддршка за обновливи извори, енергетска ефикасност и електрична мрежна инфраструктура. На истиот начин, во рамките на гаранцијата на ЕУ обезбедена од Европскиот фонд за одржлив развој плус (EFSD+), Павлова истакна дека работат на распоредување на иновативни финансиски инструменти, гаранции и советодавни услуги за инвестиции во зелената и дигиталната транзиција, особено за приватниот сектор.
Глобалното финансирање на ЕИБ има за цел да создаде поттик за компаниите да имплементираат повеќе енергетски ефикасни практики и да се справат со зголемениот притисок за намалување на нивниот јаглероден отпечаток. Сепак, најновото истражување на ЕИБ за инвестиции покажува дека инвестициската клима меѓу компаниите од ЕУ значително се влошила, поттикната од енергетската криза, неизвесноста и забавувањето на глобалниот раст.
Павлова истакна дека фирмите од Западен Балкан веќе заостанаа во зелените инвестиции и практиките на управување, првенствено поради финансиските ограничувања. Иако 10% пријавуваат загуби од екстремни временски настани, свеста за еколошките прашања е донекаде ограничена, бидејќи само 21% инвестираат во енергетска ефикасност. Воедно, додаде дека за да ја забрзаат зелената трансформација на приватниот сектор, имаат развиено иновативна кредитна линија за климатска акција и еколошка одржливост која веќе е достапна за компаниите во регионот.
Во Југоисточна Европа, индустрискиот сектор е погоден посилно од очекуваното од високата инфлација и притисокот од натамошните зголемувања на цените на задолжувањето. Во Анкетата за кредитирање на банките на ЕИБ CESEЕ се наведува дека како резултат на тоа, банките кои работат во Западен Балкан сигнализираат дека иако побарувачката за кредити е сè уште силна, тие ќе се соочат со построги услови за понуда и можно влошување на квалитетот на кредитите. На подолг рок, потенцијалниот економски раст на регионот се соочува со ризици и исто така може да биде загрозен од пад на населението, што може сериозно да влијае на пазарот на трудот.
Наспроти овие предизвици, напредокот во реформите суштински за процесот на пристапување во ЕУ е вистинскиот начин за подобрување на инвестициите, климата и економските перспективи на регионот. Процесот може да поттикне многу реформи, што е клучно за побрз напредок. Од суштинско значење е да се идентификуваат конкурентските предности на заедничкиот регионален пазар на Западен Балкан и да се забрза енергетската и дигиталната транзиција во согласност со агендата на ЕУ.
За фирмите и земјите, да се остане конкурентен значи брзо прилагодување на новите предизвици. Ова значи прогресивно зголемување на глобалниот модел на синџири на вредност, развој на човечки капитал и зелена и дигитална трансформација. Овие процеси ќе му овозможат на регионот да ги искористи придобивките од зацврстувањето и традиционално цврстите економски врски со Европската унија и да се позиционира како сигурен партнер во глобалните синџири на вредности.
Градењето отпорност на нови шокови, исто така, бара справување со енергетската криза преку комбинација на мерки за енергетска ефикасност и енергетска безбедност.
Павлова потенцира дека ЕИБ Глобал е подготвена да продолжи да обезбедува насочена финансиска и советодавна поддршка што може да ги намали ограничувањата и да ги зголеми инвестициските можности на фирмите. Од 2009 година, банката на ЕУ обезбеди 9,5 милијарди евра за Западен Балкан за поддршка на подобро поврзување и дигитални, водни и енергетски мрежи, охрабрувајќи ги реформите во другите витални сектори како што се образованието, здравството, развојот на малите и средните бизниси и создавањето работни места.
За приватниот сектор, Павлова додаде дека имаат воведено заем за поттикнување на влијанието преку комбинирано финансирање со ресурси на ЕУ за да го поттикнеме долгорочното вработување на луѓето од ранливите социјални групи. Неодамна, Европскиот инвестициски фонд (ЕИФ), подружница на Групацијата ЕИБ, ја лансираше гаранцијата за развој на претпријатија и иновации на Западен Балкан за отпорност на малите и средни бизниси, чија цел е да го зголеми пристапот до финансии за околу 4 000 мали бизниси во регионот.
Во тесно партнерство со Европската комисија, Павлова потенцира дека веќе имаат развиено иновативни финансиски инструменти и гаранции за директно да ја поддржат зелената и дигиталната транзиција и да помогнат во катализирањето на приватниот сектор за поддршка на овие проекти. Основањето на ЕИБ Глобал е јасен сигнал за регионот дека банката на ЕУ има за цел да го зголеми својот фокус на земјите на проширување во согласност со процесот на пристапување во ЕУ и да ги забрза потребните реформи.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
