30.12.2022 Скопје
Патувањето низ времето за посета на минатото или иднината е едно од најистражените филозофски и научни прашања. Темата буди толку многу љубопитност што беше тема на неколку кинематографски продукции.
Проширувањето на времето е физички феномен објаснет од еден од најпознатите научници во светот, Алберт Ајнштајн, творец на Теоријата на релативноста, на почетокот на 20 век. Теоријата предлага дека временскиот интервал означен од стационарен набљудувач е поголем од оној во движење. Во пракса, темпоралното проширување ги прави стрелките на часовникот „побавно да се вртат“, како времетраењето на секундата, на пример, да претрпе мало зголемување.
Иако сè уште не постојат познати докази дека е можно физички да се патува низ времето, многу теории и хипотези се предложени за оваа можност. Нашироко познатиот концепт е обработен и во теоретската физика и во научната фантастика, но малкумина знаат како може да функционира физиката зад оваа идеја. Општо земено, законите на физиката не дозволуваат можност за враќање назад во времето за да се промени минатото.
Според физиката како што моментално ја разбираме, ако тоа беше можно, би можеле, на пример, да ги убиеме нашите родители, што нужно генерира парадокс. Значи, теоретски, минатото не може да се промени, а иднината ја одредува сегашноста.
Сепак, постојат некои теоретски модели во физиката кои сугерираат можност за патување низ времето под одредени услови, како што е постоењето на „црвената дупка“. Оваа хипотеза беше истражена во филмот „Interstellar“ (2014), во режија на Кристофер Нолан со Метју Меконахи, Ен Хатавеј и Џесика Честејн во главните улоги. Во филмот, Ен Хатавеј го игра главниот научник на експедицијата, која испраќа брод низ црвоточина, во експеримент никогаш досега неизведен. Ликовите го користат овој елемент за да патуваат во различни точки во времето и просторот во обид да најдат начин да го спасат човештвото од катастрофален настан. На далечната планета каде што пристигнуваат, текот на времето е многу побавно. Така, оние на Земјата се чини дека стареат со многу побрзо темпо, што дава илузија на патување во иднината.
Филмот ја истражува идејата за текот на времето од научна гледна точка, а исто така и од филозофска перспектива, бидејќи се занимава со важноста на времето во обликувањето на човечкото искуство.
Црвјадата е структура во форма на тунел, хипотетички премин низ простор-времето, што би ѝ овозможило на материјата да патува од една до друга точка во универзумот, заобиколувајќи го растојанието и времето што би биле потребни за истото патување во нормални услови.
Концептот на „црвена дупка“ беше предложен, за прв пат, од физичарот Лудвиг Флам, во 1916 година, почнувајќи од равенките на Ајнштајн, од Општата теорија на релативноста.
Но, дури по објавувањето на трудот на физичарот Џон Арчибалд Вилер во 1955 година беше измислен терминот „црвена дупка“. Оттогаш, предложени се неколку теории, но сè уште нема емпириски докази за да се поддржи постоењето на овие хипотетички структури.
Во филмот „Враќање во иднината“ – 1985 година, главниот лик, Марти МекФлај, патува низ времето со помош на машина, вградена во иконата DeLorean автомобил. Лансиран во 1985 година, го разбуди интересот на јавноста за научни теми поврзани со времето. Во филмот, временската машина се напојува од уред наречен „флукс кондензатор“, кој се активира кога автомобилот достигнува брзина од 140 километри на час (88 MPH), или поголема. Кога флуксниот кондензатор е активиран, тој создава временско поместување, преку неговата брзина, што му овозможува на Марти да патува во минатото.
Како што објави UOL, според теоријата на релативност, ако е можно да се патува над брзината на светлината, би се вратиле во времето, како што направи Марти МекФлај во филмот. Проблемот е што нема доволно енергија за да се направи нешто што ја надминува брзината на светлината. Така, можноста за заобиколување на простор-времето би била можна во теорија, но не и во пракса.
„Doctor Who“ е британска научно-фантастична серија, објавена во 1963 година. Заплетот прикажува вонземјанин, наречен Доктор, кој патува низ времето со уредот наречен TARDIS и се соочува со бројни непријатели, додека работи на спасување на цивилизациите и помагање на обичните луѓе. Серијата ги истражува последиците од менувањето на временската рамка и важноста од зачувување на интегритетот на историјата. Докторот е сложен и нијансиран лик кој често е растргнат помеѓу желбата да се исправат некои грешки и потребата да се избегнат несаканите последици со менување на минатото.
„Терминатор“ – 1984 година е првиот филм од научно-фантастичната франшиза ја раскажува приказната за киборг убиец кој патува назад во времето за да ја убие Сара Конор, млада трудница чие дете во иднина ќе го води човечкиот отпор против вештачката интелигенција наречена Скајнет.
Покрај тоа што се иконска франшиза, филмовите го користат патувањето низ времето како начин да ја истражат можноста за враќање во минатото за да ја сменат иднината и текот на историјата. Така, тоа покренува прашања за детерминизмот и слободната волја и начините на кои нашите избори можат да имаат ефекти врз светот околу нас.
„Временската машина“ од писателот Х.Г. се смета за прв научно-фантастичен роман кој ја обработува темата на патувањето низ времето. Во овој извештај, објавен во 1895 година, еден патник оди во иднината и гледа на трагично општество поделено на две фракции: неактивен и мирен, Елои, и варвари и предатори, Морлоци. Додека ликот патува во иднината, тој наидува на чудни и фантастични општества и пејзажи и е принуден да размислува за текот на времето и неговата улога во универзумот.
На крајот на краиштата, книгата покренува прашања кои предизвикуваат размислување за напредокот на природата, важноста на историјата и влијанието на технолошкиот напредок врз општеството.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
