23.11.2022 Скопје
Европските министри за земјоделство сè уште се растргнати околу тоа дали е посоодветно да се користи буџетот на ЕУ или државната помош за спасување на земјоделците кои се соочуваат со зголемени цени на инпутите, како што се вештачките ѓубрива.
Во понеделникот, на нивниот месечен состанок, министрите за земјоделство на ЕУ-27 разговараа за неодамнешната комуникација на Европската комисија во која се поставува широк план за игра за зајакнување на индустријата за ѓубрива во ЕУ, заедно со намалувањето на зависноста на земјоделците од нив. Иако ја поздравија општата содржина на комуникацијата, министрите очекуваа различен опсег на брза акција, особено кога станува збор за поддршка на зголемените трошоци што земјоделците треба да ги поднесат.
Во документот презентиран на маргините на состанокот, коалицијата од 16 земји-членки предводена од Шпанија повика на повеќе краткорочни решенија за кризата со ѓубрива.
На прес-конференција по Советот на ЕУ, еврокомесарот за земјоделство Јануш Војчеховски ги наведе трите можни извори на финансиска помош со кои земјите-членки можат да го намалат товарот на земјоделците. Една од нив е државната помош, пари доделени од секоја земја-членка, која „треба да се користи на исклучителна основа“ бидејќи технички не е дозволена во ЕУ.
На крајот на октомври, Комисијата привремено ги измени антимонополските правила на ЕУ до декември 2023 година, дозволувајќи им на земјите да ги поддржат земјоделците и производителите на вештачки ѓубрива до максимален износ од 150 милиони евра по пакет за спасување со плафон за индивидуална помош зголемена на рекорден износ од 250.000 евра.
Друг извор е резервата за земјоделска криза – фонд вклучен во шемата за Заедничка земјоделска политика (ЗЗП) што може да се користи за финансирање исклучителни мерки за да се спротивстават на нарушувањата на пазарот кои влијаат на производството или дистрибуцијата. Фондот беше активиран за прв пат досега во април.
За активирање на кризната резерва следната година ќе биде потребен договор од сите министри за земјоделство на ЕУ, но, како што потсети Војчеховски по состанокот, „не преземаме никаква иницијатива во моментов во оваа насока“.
Последниот извор на финансирање е данокот за солидарност – ненадеен данок наметнат од земјите на ЕУ за енергетските компании кои остварија прекумерни профити за време на кризата. Овие пари „може да се пренасочат кон оние компании кои претрпеа вонредни загуби“.
Со оглед на недостатокот на свежи пари во планот за вештачко ѓубриво на Комисијата, државната помош станува доста атрактивна опција за земјите-членки, имајќи предвид дека не само што беше зголемен плафонот за државна помош, туку и критериумите за давање исклучоци од правилото за државна помош, исто така, поедноставени.
Сепак, многу министри на ЕУ ја предупредија Комисијата дека повисокиот плафон за државна помош не може да биде решение за секоја криза и дека на маса мора да се стават дополнителни решенија за финансирање. За шпанскиот министер за земјоделство Луис Планас, на пример, користењето државна помош за справување со кризата со ѓубрива „треба да биде исклучок, а не норма“. Исто така, предупреди дека тоа би можело да ги „промени условите на конкуренцијата во синдикатот“.
Ирска, Португалија, Полска, Летонија, Словачка и Грција се меѓу земјите кои го поддржуваат шпанскиот документ со кој се повикува на повеќе краткорочни решенија и го повикаа комесарот за земјоделство да гледа подалеку од државната помош. Тие истакнаа дека мерките за поддршка треба да бидат европски, а не национални, бидејќи не секоја земја-членка има исти можности.
Иако ја споделува загриженоста на тие министри, Војчеховски за печатот изјави дека „прибегнуваме кон јавна поддршка, имено државната помош, бидејќи Комисијата нема никакви други инструменти кои директно ќе се користат за поддршка на земјоделците или производителите на ѓубрива“.
Чешкиот министер и актуелен претседавач со Советот на ЕУ за земјоделство, Зденек Некула, исто така, изрази загриженост поради ситуацијата што може да создаде конкуренција меѓу буџетите на различни земји-членки.
Министрите разговараа и за можноста за користење на резерватот за земјоделска криза за поддршка на земјоделците и производителите на вештачки ѓубрива. Сепак, многу од нив го делат ставот дека фондот на пари на располагање, приближно 450 милиони евра, нема да биде доволно голем за да се реши кризата. За многу земји, активирањето на резерватот за земјоделска криза е едно решение.
Како одговор, комесарот Војчеховски го призна „скептицизмот“ од земјите на ЕУ „за тоа дали активностите предложени од Комисијата ќе бидат доволни за да се решат сите проблеми“.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
