23.11.2022 Скопје
Во текот на вчерашниот ден, Европската комисија го поднесе својот долгоочекуван предлог – мерка за ограничување на прекумерните цени на гасот по неколкумесечниот притисок од земјите на ЕУ. Таканаречениот „механизам за корекција на пазарот“ ќе се применува на главниот трговски центар на ЕУ за гас, холандскиот ТТФ, и има за цел да ги ограничи прекумерните цени кога тие не се поврзани со глобалните скокови на цените.
Европската комесарка за енергија Кадри Симсон изјави дека изложеноста на овие штетни покачувања на цените и понатаму останува, и истите и нанесуваат штети на европската индустрија, а целиот товар го ставаат врз домаќинствата.
Мислејќи на тоа кога цените на холандскиот TTF пред еден месец се зголемија над 300 евра за мегават час, Симсон истакна дека досега, недостасувала една алатка во кутијата со алатки за да се справат со овие ситуации, како онаа на која сите бевме сведоци овој август.
Доколку биде одобрено од земјите на ЕУ, ограничувањето ќе биде на сила една година и ќе стапи на сила ако се исполнат два предизвикувачи: ако цените на холандскиот TTF за еден месец надминат 275 евра за две недели и ако разликата помеѓу цената на TTF и глобалната цена за течен природен гас (ЛНГ) е 58 евра или повеќе.
Европскиот регулатор ACER ќе ги следи пазарите, доколку се исполнат критериумите, ќе се објави известување и ќе се активира механизмот, со што ќе се оневозможи тргување со производите за еден месец над зададената цена. Ако цените потоа паднат или цените на глобалниот пазар, исто така, станат високи, ценовниот плафон ќе се деактивира. Но, на Европската комисија и е јасно дека механизмот не е сребрен куршум.
Европската комесарка Симсон додаде дека ова не е регулаторна интервенција за да се постави цената на пазарот на гас на вештачки ниско ниво, туку тоа е механизам во последно средство за спречување и, доколку е потребно, адресирање на епизоди на претерано високи цени, кои не се во согласност со светските трендови на цените.
Според предлогот на Комисијата, ограничувањето ќе се применува на предмесечните цени на главниот трговски центар на ЕУ за гас, холандскиот TTF, кој сочинува околу 80% од трговијата. Ова потоа ќе има брановиден ефект врз другите центри бидејќи се користи како референтна точка.
Сепак, според висок функционер во Комисијата, ограничувањето ќе ги покрие само производите за еден месец, кои сочинуваат „околу 22%“ од трговијата на холандскиот TTF.
Производите на самото место и претстојните денови нема да бидат покриени, бидејќи тоа би ја загрозило ликвидноста на краткорочните пазари и може да ја погоди безбедноста на снабдувањето.
Тргувањето преку шалтер е, исто така, надвор бидејќи не може лесно да се следи. Покрај ова, Комисијата го сака тоа како таканаречен „безбедносен вентил“ за да ја обезбеди безбедноста на снабдувањето на Европа, според нон-пејперот испратен до земјите на ЕУ минатата недела.
Брам Клејс, пазарен експерт во Проектот за регулаторна помош, предупреди дека има значајни негативни страни за потпирање на трговијата преку шалтер, бидејќи таа не е транспарентна и малите играчи имаат ограничен пристап. Самата Европска комисија изрази слична загриженост во својот нон-пејпер.
Сепак, извршната власт на ЕУ сега укажува на големата количина на заштитни мерки вградени во механизмот. Тие вклучуваат барање цената да биде висока две недели пред да започне да паѓа, спречување на дестабилизација на пазарот со постојано негово активирање и деактивирање.
Покрај ова, доколку активирањето е неизбежно, Европската комисија ќе побара совет од тела како Европската централна банка, Европската управа за хартии од вредност и пазари и мрежата на преносни системски оператори за гас (ENTSO-G), кои ја следат безбедноста на снабдувањето и стабилност на пазарот.
Ограничувањето, исто така, постојано ќе се следи додека се активира во случај да ја зголеми побарувачката на гас, да ја загрози безбедноста на снабдувањето, да ги загрози постоечките долгорочни договори или да има непредвидени последици врз внатрешниот пазар на ЕУ или протокот во ЕУ. Доколку нешто тргне наопаку, одлуката за суспендирање на механизмот може да се донесе многу брзо, „во суштина истиот ден“.
Предлогот се очекуваше неколку недели, откако беше ставена идејата и лидерите на ЕУ начелно се договорија за него во средината на октомври. Сепак, во некои главни градови на ЕУ имаше фрустрација поради бавноста на Европската комисија во поднесувањето на предлогот потребен за да се оствари. Ова доведе до тоа некои земји да се закануваат дека ќе блокираат други мерки предложени од Комисијата, како задолжително заедничко купување гас и резервен договор за солидарност во случај на вонредна состојба, кој се очекува да биде усвоен на состанокот на министрите за енергија на 24 ноември.
Претставниците на земјите од ЕУ ќе разговараат за предлогот на нивниот состанок в среда пред состанокот на министрите за енергетика. Но, допрва треба да се види дали земјите кои најмногу поддржуваат ограничување на цените – Полска, Белгија, Италија и Грција – и оние кои најмногу се против ограничувањето на цената, имено Германија и Холандија, ќе го прифатат предлогот.
Подготвено од А.Ѓ.
About Author
